Нечужыя героі: што пачытаць пра паўстанне Каліноўскага
Беларуская прапаганда пасля сінхранізацыі з расійскай пачала пераасэнсоўваць беларускую гісторыю. Цяпер яна адмаўляецца ад паўсталай пасля атрымання незалежнасці Беларусі нацыянальнай арыентацыі нават не на карысць савецкага варыянта з класавай сістэмай каардынат (i сціплай павагай да ідэнтычнасцю ў межах БССР). У новай-старай інтэрпрэтацыі беларускага суб’екту ў гэтым не было.
Цяпер і Вялікае княства Літоўскае, і нават славутыя постаці Тадэвуша Касцюшкі, Кастуся Каліноўскага дзяржаўная прапагандысцкая машына спрабуе выкінуць з беларускага нацыянальнага пантэону. Яны не пераходзяць цалкам на пазіцыі «западно-руссизма», які адносіў беларусаў да этнаграфічнай групы вялікарускага народу, але ўсе факты і з’явы ацэньваюць з маскоўскай званіцы, якой супрацьстаіць «польская інтрыга». Калі спросціць гэту пазіцыю, то тут нічога ніякага свайго не было да Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 году. А калі так, то і 160-годдзе антырасійскага паўстання 1963 года можна праігнараваць нават насуперак святочным мерапрыемствам на ўзроўні першых асоб Літвы і Польшчы.
«Не наша!», – патлумачаць абыякавасць да падзеі гаспадары дзяржаўнага тэлебачання.
«Наша!», – запярэчым ім.
Студзеньскае паўстанне супраць Расійскай імперыі пачалося 22 студзеня 1863 годзе у Каралеўстве Польскім, а 1 лютага 1863 годзе – на гістарычнай Літве, пераважна на тэрыторыі сучаснай Беларусі. У беларускай гістарыяграфіі яно вядомае як Нацыянальна-вызваленчае паўстанне 1863-64 гадоў пад кіраўніцтвам Кастуся Каліноўскага.
Media IQ прапануе вам 5 кніг, якія дапамогуць разабрацца, наша ці ня наша паўстанне Каліноўскага.
1. Уладзімір Арлоў, Зьміцер Герасімовіч. Ілюстраваная гісторыя. Краіна Беларусь. – Kalligram, 2003, 320 старонак. Гэта шыкоўнае ілюстраванае выданне, дзе беларусацэнтрычны тэкст напісаў Арлоў і ілюстрацыі, якія ў кнізе гавораць самі за сябе, падрыхтаваў Герасімовіч. Пра Каліноўскага і паўстанне 1963 году напісана сцісла на стар. 252-263.
2. Англамоўным сябрам можна прапанаваць Uladzimir Arlou. Zmicier Hierasimovic. Belarus. The Epoch of the Grand Duchy of Lithuania. — Мн.: Тэхналогія, 2018, 408 старонак, Пераклад Jim Dingley (пра паўстанне – стар. 334-339). Абодва выдання не значацца ў інтэрнет-кнігарнях у наяўнасці, але ёсць у бібліятэках і часам бываюць ў продажы на кірмашах. Першае выданне даступна для спампавання ў фармаце pdf у электроннай бібліятэцы «Беларуская палічка» (knihi.com).
Фото: Павлюк Быковскмй
3. Васіль Герасімчык. Канстанцін Каліноўскі: асоба і легенда. – Гродна : ТАА «ЮрСаПрынт», 2018. – 229 стар. Гэта кніга створана на аснове матэрыялаў з архіваў і бібліятэк Літвы, Беларусі, Расіі, і яе аўтар Васіль Герасімчык шчодра дзеліцца спасылкамі на першакрыніцы і архіўныя фонды, дзе можна на свае вочы спраўдзіць адпаведнасць дадзеных. Кніга дае магчымасць разабрацца з блытанінай з імёнамі Каліноўскага, пазнаёміцца з працэсам фарміравання яго поглядаў і самастойна ацаніць, героям чыёй гісторыя ён з’яўляецца. Гэтага выдання «няма на складзе» у папяровым выглядзе ў практычна ўсіх кнігарнях, а ў расійскай «Литрес» цяпер няма і ў продажы ў электронным выглядзе. Зноў-ткі спампаваць ў фармаце pdf можна на «Беларускай палічцы», а таксама на сайце ў выдаўца ТАА «ЮрСаПрынт» у фарматах pdf i epub.
4. Уладзімір Караткевіч. Кастусь Каліноўскі. Смерць і неўміручасць. Трагедыя ў трох актах, трынаццаці карцінах // Караткевіч У. Збор твораў: У 8 т. Т. 8, кн. 1. П’есы. Нарыс. – Мн.: Мастацкая літаратура, 1990. – 591 стар. Адным з самых удалых тэатральных увасабленняў вобраза Кастуся Каліноўскага лічыцца аднайменны спектакль Валерыя Мазынскага ў Беларускім акадэмічным тэатры імя Якуба Коласа вось па гэтай п’есе Караткевіча. Аўтар пераасэнсоўвае вобраз Каліноўскага насуперак савецкаму канону і замест найперш рэвалюцыянера-паўстанца перад намі паўстае паэт-рамантык.
Напэўна, акрамя як поўнага збору твораў Караткевіча ў папяровым выглядзе гэту п’есу сёння нідзе не знойдзеш. А на сайце «Беларускай палічкі» яна даступна для чытання і ў фармаце epub для электронных кніг.
5. Пра Кастуся. Гістарычны комікс паводле Уладзіміра Караткевіча [па матывах п’есы Уладзіміра Караткевіча «Кастусь Каліноўскі: смерць і неўміручасць»: да гадавіны паўстання 1863-1864 гг. / малюнкі, афармленне У. Дрындрожык]. – Мн.: Лімарыус, 2013, 27 стар. Малюнкі і афармленне зробленыя мастаком і музыкантам Уладзімірам Дрындрожыкам. Кніга значыцца ў каталогах бібліятэк, а вось у продажы яе верагодна будзе знайсці складана. Нейкія дабрахоты выклалі pdf у «ВКонтакте».
Коллаж на главной: Новая Польша