Социология или пропаганда: что не так с официальными соцопросами?

По заголовку публикации БелТА можно судить, на каких «трёх китах», по версии пропаганды, должно базироваться общество: Лукашенко и правительство (один «кит»), армия и милиция (второй «кит»), а также православная церковь.

Фото: скриншот сайта БелТА

Озвученные цифры сопровождаются комментариями руководителя ЕсооM Сергея Мусиенко. Он объясняет полученные данные (но при этом не говорится о методе и способе социсследования), обосновывает высокие цифры:

– Всё это выверенная и взвешенная политика президента Беларуси на внешние вызовы, которая многим может не нравиться по разным причинам. Его реальные миротворческие инициативы начали менять повестку и мешать сторонним игрокам (…) Мы видим результат на улицах наших городов, не только в столице, в зернохранилищах по всей стране, и на полках магазинов, и в жировках за тепло, газ и электроэнергию. Отсюда и ответы беларусов на вопрос об удовлетворённости жизнью в целом в 78,7 %, и ещё более высокая оценка качества своего личного материального положения.

А в эфире СТВ подобный комментарий прозвучал от автора сюжета:

– Свежие данные показали, что в непростое время санкций беларусы, глядя на хаос в мире, только укрепили межличностные отношения и стали больше ценить то, что делается внутри государства для каждого из нас в плане безопасности, в том числе и продовольственной, развития и благосостояния.

Фото: скриншот сайта СТВ

Происходит интенсификация использования «карманной» социологии

Очевидную пропаганду социологией, активизацию этого направления и использование цифр, в которые не верят в обществе, Media IQ попросил прокомментировать академического директора BISS (Belarusian Institute for Strategic Studies) Петра Рудковского.

Эксперт отмечает, что использование «карманной» социологии началось в Беларуси уже давно, а сейчас происходит интенсификация её использования:

– Выкарыстанне пачалося больш за 15 год таму, калі і паўстаў гэты загадкавы цэнтр пад назвай EcooM. Але на ранейшых этапах палітычна-інфармацыйная роля гэтага цэнтра праяўлялася пераважна з нагоды выбарчых кампаній, калі трэба было суправадзіць лічбы ЦВК вынікамі «сацыялагічных апытанняў». Але вось цягам апошніх двух гадоў нагрузка ў EcooM павялічылася. Апрача суправаджэння лічбаў ЦВК з нагоды выбараў 2020, гэты цэнтр таксама агучвае вынікі апытанняў у паза-электаральны перыяд. Правёў (або імітаваў правядзенне) апытанні ў студзені 2021, у снежні 2021 і вось цяпер, ліпені-жніўні 2022 года. Так што бачым інтэнсіфікацыю выкарыстання кішэннай сацыялогіі.

Фото: sb.by

Петр Рудковский называет два фактора такой активности. Первый — это кризис электоральной легитимности:

– Шырокія слаі грамадства, у тым ліку наменклатуры, жывуць у перакананні, што ў 2020 годзе Лукашэнка не набраў 50 % галасоў. Другі чыннік — неабходнасць праводзіць так званую Канстытуцыйную рэформу па выніках рэферэндуму 2022 года. З дапамогай таго, што прыпаднесена як «сацыялагічныя апытанні», рэжым спрабуе «затынкаваць», неяк прысланіць праблему легітымацыі. Спрабуе таксама стварыць больш-менш спрыяльны фон для далейшых крокаў у напрамку так званай Канстытуцыйнай рэформы (бо ў найбліжэйшай будучыні трэба прымаць закон аб Усебеларускім народным сходзе, аб партыйнай сістэме і пераглядаць дзясяткі заканадаўчых актаў).

Почему пропаганда манипулирует цифрами, в которые не верят?

По словам академического директора BISS, цифрам, которые озвучиваются, значительная часть общества, в том числе и номенклатуры, не доверяет. Почему же их использует пропаганда?

– Нейкая частка грамадства, аднак, падтрымлівае Лукашэнку, нейкая частка можа быць крытычна да яго настроена, але па тых ці іншых прычынах яшчэ больш крытычна ставіцца да апазіцыі — для гэтых катэгорыяў людзей лічбы EcooM могуць быць пераканаўчымі. Апроч таго, ёсць такое паняцце як камунікацыйная норма: ты, як індывід, можаш сумнявацца або не давяраць інфармацыі, але па прычыне прынадлежнасці да асяроддзя (напрыклад, дзяржструктураў), мусіш гаварыць і дзейнічаць так, як бы гэта была праўдзівая інфармацыя. Вынікі EcooM і маюць характар вось такой камунікацыйнай нормы: яны прыпаднесены як нешта, што дзяржчыноўнікі мусяць, прынамсі ў рамках службовай камунікацыі, успрымаць як праўдзівае і верагоднае.

Как отличить социологию от пропаганды: три критерия

Эксперт объяснил, как отличить социологию от пропаганды. Проблема заключается в одном из измерений социологии — опросах. Ведь перепроверить все процедуры проведения опросов может быть почти невозможно.

– Але вось некаторыя агульныя крытэры, якія могуць тут быць карыснымі: 1) рэпутацыя сацыялагічнага цэнтра; 2) супастаўленне з вынікамі апытанняў іншых рэспектабельных цэнтраў; 3) супастаўленне з агульнымі заканамернасцямі і працэсамі. Калі прымяніць гэта да EcooM. Крытэр 1 (рэпутацыя): за выключэннем пра-рэжымных суб’ектаў, ніхто не ўспрымае вынікі іх апытанняў усур’ёз (рэпутацыя практычна нулявая). Крытэр 2: практычна цягам усіх 15 гадоў вынікі апытанняў моцна разыходзіліся з вынікамі апытанняў НІСЭПД, Chatham House і іншымі. Крытэр 3. Давайце падумаем: у краіне адбываецца інфляцыя, падаюць даходы, трываюць рэпрэсіі, звужаюцца магчымасці вядзення бізнесу, традыцыйна міралюбівая краіна ўблытана ў ваенны канфлікт — і на фоне ўсяго гэтага — калі верыць EcooM — расце давер да прэзідэнта, ураду, арміі і міліцыі! Гэта супярэчыць агульным грамадска-палітычным заканамернасцям, – прокомментировал Петр Рудковский.