«Адмовіць у акрэдытацыі праз пагрозу нацыянальнай бяспецы – легітымна, калі гэта абгрунтавана»
Шэрагу журналістаў з Беларусі, Расіі і іншых краін было адмоўлена ў акрэдытацыі на Алімпіяду ў Парыжы. Французскія ўлады палічылі, што яны могуць працаваць на спецслужбы. Намеснік старшыні Беларускай асацыяцыі журналістаў, юрыст Алег Агееў пракаментаваў для Media IQ такое рашэнне французскіх уладаў.
Алег Агееў. Фота: БАЖ
«Менш за сотню анкет мы адхілілі праз падазрэнні у тым, што яны з’яўляюцца агентамі – шпіёнамі альбо інфарматарамі замежных дзяржаў, якія імкнуцца да ўмяшальніцтва ў Гульні», – заявіў кіраўнік МУС Францыі Жэральд Дарманен. Ён кажа, што такім чынам улады ўжываюць «прынцып перасцярогі», каб прадстаўнікі шэрагу замежных дзяржаў не змаглі атрымаць доступ да камп’ютарных сетак і здзейсніць кібератаку.
– Існуюць стандарты, як акрэдытоўваць замежных журналістаў у краінах свету ці ў краінах, у якіх дзейнічаюць арганізацыі кшталту Рады Еўропы, АБСЕ, ААН, – тлумачыць Алег Агееў. – Ёсць стандарты, распрацаваныя для акрэдытацыі замежных журналістаў з краін-удзельніц АБСЕ спецыяльным дакладчыкаў па свабодзе медыяў пры офісе АБСЕ у 2016 годзе. Стандарты АБСЕ – дэталёва аргументаваныя, але ж маюць рэкамендацыйны характар для дзяржаў. Сама працэдура сыходзіць з прынцыпа свабоды на распаўсюд інфармацыі і свабоды выказвання. Адмова ў акрэдытацыі павінна адпавядаць крытэрыям абмежавання свабоды выказвання і свабоды інфармацыі.
У Францыі ёсць адпаведны незалежны орган, які разглядае пытанні акрэдытацыі. У дадзенай сітуацыі пра нядопуск людзей да Алімпіяды выказваўся кіраўнік МУС, то хутчэй за ўсё гэта міністэрства і праводзіла праверку. Але ж гэта маё меркаванне, заснаванае на стандартах, як працэдура павінна адбывацца. Як яно было насамрэч, мы не ведаем, няшмат афіцыйнай інфармацыі.
Орган, які адказвае за нацыянальную бяспеку ў Францыі, хутчэй за ўсё правяраў агулам усіх людзей, якія хацелі працаваць на Алімпіядзе, абслугоўваць яе. Гэта працэдура аднолькавая для ўсіх. Калі дзяржаўныя структуры Францыі маюць інфармацыю, што пэўная асоба, у дадзеным выпадку журналіст, пагражае нацыянальнай бяспецы, і могуць гэта аргументаваць у кожным канкрэтным выпадку, то такая нагода ў адмове акрэдытацыі лічыцца цалкам легітымнай. Пасля такой высновы павінна быць прадугледжана працэдура, якая дазваляе абскардзіць адмову ў акрэдытацыі і прывесці свае контраргументы. Абскарджанне адбываецца ў судзе Францыі.
У міжнародных стандартах пералічаны крытэры, па якіх можна абмяжоўваць правы. Пагроза нацыянальнай бяспецы – крытэр для абмежавання любога права, не толькі на свабоду выказвання і свабоду распаўсюду інфармацыі. Права на свабоду інфармацыі не абсалютнае, яно можа быць абмежавана.
Працэдура акрэдытацыі замежных журналістаў у Беларусі
– Мне здаецца, з такой нагоды варта ўзгадаць жорсткую працэдуру акрэдытацыі замежных і нацыянальных журналістаў у Беларусі. Яна не адпавядае ніякім міжнародным стандартам. Усё, што міжнародныя арганізацыі рэкамендуюць не рабіць пры акрэдытацыі журналістаў, беларускія ўлады ўціснулі ў палажэнне аб парадку акрэдытацыі. Акрэдытацыя журналістаў у Беларусі ажыццяўляецца ў адвольным парадку, мноства нагодаў для адмовы. Беларускія ўлады кіруюцца і палітычным складнікам, могуць адмаўляць замежным журналістам з так званых «недружественных» краін. Існуюць абмежаванні ў акрэдытацыі для грамадзянаў Беларусі, якія працуюць у замежных медыя, што дакладна не адпавядае ніякім легітымным мэтам. Працэдура абскарджання прадугледжана Працэсуальным кодэксам, але ж існуе толькі фармальна: улады адмаўляюць у разглядзе скаргаў.
Згодна стандартаў, працэдура акрэдытацыі не мусіць выкарыстоўвацца для адвольных абмежаванняў у распаўсюдзе інфармацыі. Наадварот, магла б лічыцца падцвярджэннем права журналіста на доступ да інфармацыі. Абмежаванне такога права – пытанне нацыянальнага заканадаўства, якому варта адпавядаць міжнародным стандартам.